Aristide Maillol (1861-1944): Zoektocht naar harmonie
25 februari — 28 mei 2023
De Catalaan Aristide Maillol is in Parijs al duidelijk aanwezig via zijn bronskunstwerken die Dina Vierny en André Malraux in de Jardin du Carrousel lieten plaatsen, en Ile-de-France staat nu bij de ingang van de beeldengalerij van La Piscine. Hij wordt beschouwd als een beeldhouwer waar je niet omheen kunt, maar tegelijkertijd is hij onbegrepen en weinig gekend.
Deze tentoonstelling, de vrucht van jarenlang onderzoek, dat gerealiseerd werd met de steun van de Fondation Dina Vierny, schetst een nieuw beeld van Maillol: dat van een rechtschapen en noeste werker die op basis van een beperkte waaier van vormen een groot oeuvre maakt en uit elkaar haalt, opnieuw maakt en opbouwt. De tentoonstelling legt zijn creatieproces bloot, dat soms ten onrechte wordt geïnterpreteerd als de onafgebroken herhaling van eenzelfde vrouwelijk ideaal, terwijl het unieke vormonderzoek van Maillol een aaneenschakeling van constante vernieuwing is.
Arisitide Maillol maakt volumes vrij en stelt composities samen, waarbij hij zich laat leiden door de eindeloze mogelijkheden van de natuur, met een scherpe zin voor synthese en omgeving. Hij verwaarloost het onderwerp, het toeval, ten voordele van de essentie. In een streven naar tijdeloosheid die ingeworteld is in een soort van archaïsche universaliteit, is zijn werk vreemd aan de geschiedenis van de verschillende avant-gardes, maar telt volop mee in de geschiedenis van de moderniteit. In deze overzichtstentoonstelling wordt de klemtoon gelegd op de rol die Maillol speelt in het panorama van de beeldhouwkunst van de eerste helft van de 20e eeuw: in tegenstelling tot het expressionisme van Rodin belichaamt hij waarden als helderheid en evenwicht van vormen, waardoor hij gezien kan worden als het eindpunt van de grote klassieke traditie.
Doordat La Piscine uitzonderlijke werken in leen kreeg, kan hier de grote variëteit van Arisitide Maillols werk weergegeven worden: voornamelijk beeldhouwwerken, maar ook schilderijen, keramiekcreaties, borduurwerk en decoratieve kunstobjecten, en verder ook tekeningen en gravures. De tentoonstelling overkoepelt heel zijn loopbaan, maar belicht vooral zijn beginperiode, wanneer Maillol zijn ware roeping ontdekt en vooral als beeldhouwer faam verwerft.
Zijn artistieke loopbaan is immers verre van rechtlijnig. Tijdens het Salon van 1890 verovert hij een naam als schilder, maar daarna wijdt hij zich aan de wandtapijtkunst, die hij wil vernieuwen. Met Gaugin en Puvis de Chavannes, maar ook op de art nouveau in het achterhoofd smeedt hij nauwe banden met Les Nabis, die hij eind 1894 leert kennen, en er ontstaat een duurzame band met Maurice Denis en Édouard Vuillard. Hij openbaart zich dan als een kunstenaar die bezeten is van experimenteren en transponeren, meer bepaald met de Vrouw met de golf als motief, en dat, volgens een ambachtelijke aanpak, want die zal voor lange tijd de bron van zijn kunst zijn. Omstreeks 1895 zet Maillol zijn eerste stappen in de beeldhouwkunst, met kleine werkjes op hout, opgemerkt door Octave Mirbeau, Ambroise Vollard, de gebroeders Bernheim, Eugène Druet en Gustave Fayet. Auguste Rodin ziet in Maillols Léda hét type bij uitstek van een stil kunstwerk, “dat niets zegt”, maar zich opdringt door zijn vormperfectie. Zijn eerste ambitieuze figuur, Méditerranée, realiseert Maillol (net zoals later, De fietser en Het verlangen) in opdracht van Harry Kessler en wordt tijdens het Salon d’automne van 1905 voorgesteld als een manifest voor een “terugkeer naar orde”: door elk streven naar expressie te bannen voert de kunstenaar een nieuwe vorm van classicisme in en geeft hij, bijna uitsluitend vrouwelijke, lichamen met een goedgebouwde en sensuele anatomie weer in eenvoudige geometrische figuren die getuigen van een kalme en bedaarde kunst. Dit bijzondere traject wordt grandioos afgesloten met de groep Nimfen van weide en berg, die geconfronteerd wordt met de variaties rond het monument voor Cézanne en in opdracht werd vervaardigd voor de tentoonstelling van 1937.
Deze tentoonstelling vond plaats in het Parijse Musée d’Orsay, van 11 april tot 28 augustus 2022, en in het Kunsthaus van Zurich, van 23 september 2022 tot 22 januari 2023.
Wetenschappelijk commissarissen Ophélie Ferlier-Bouat, hoofdconservator van het erfgoed, directeur van het Musée Bourdelle in Parijs, en Antoinette Le Normand-Romain, algemeen eredirecteur van het Institut National d’histoire de l’art, algemeen ereconservator van het erfgoed.
Commissarissen in Roubaix Alice Massé en Bruno Gaudichon, hoofdconservatoren van het erfgoed Scenografie Cédric Guerlus – Going Design
Catalogus gezamenlijk uitgegeven door het Musée d’Orsay en Gallimard.
Deze tentoonstelling kan rekenen op het buitengewone mecenaat van de bank CIC Nord Ouest, trouwe partner van het museum La Piscine.
De scenografie werd gerealiseerd dankzij de gulle medewerking van verven Tollens.
